‘Het hersenmonster’

(2018, IKEA-stiften op Action-tekenpapier)

Hersenen. Ik heb ze lang bestudeerd! Eerst als Psychologiestudent, daarna bedacht ik als Cognitief Neurowetenschapper zelf experimenten om meer te weten te komen over hoe ze nu precies werken, en bestudeerde ik tientallen hersenscans van welwillende proefpersonen.
Vaak was de eindconclusie toch dat we vooral nog heel erg in het duister tastten over het hoe en waarom van hersenfuncties. En áltijd was het uitgangspunt dat onze hersenen onze denkbeelden (cognities genoemd) vormen, en die denkbeelden bepalen vervolgens ons gedrag… toch?
De link van hersenen via cognities naar gedrag is het uitgangspunt van een groot deel van de moderne psychologie, en vormt tevens het fundament onder de gehele vorige generatie van gedragstherapieën, waaronder de welbekende Cognitieve Gedragstherapie (CGT).

Je kunt je wel voorstellen wat voor een schok het was voor mij toen ik met ACT in aanraking kwam, en leerde dat er voor die fundamentele aanname eigenlijk maar weinig bewijs was. En dat je prima bepaalde gedachten kan hebben, en tegelijkertijd ervoor kan kiezen om ánder gedrag uit te voeren. Dat je niet op de automatische piloot je eigen gedachten voor zoete koek hoeft te slikken, maar dat je een keuze hebt om ze wel of niet te volgen.

Ons hart pompt bloed rond, en onze hersenen pompen gedachten rond. Zeker 50.000 per dag, elke dag weer, het merendeel niet zo rooskleurig. Bovendien zijn onze hersenen excellente verhalenvertellers, die ons graag wijsmaken dat hun ‘hersenspinsels’ heel erg belangrijk zijn en constant AL onze aandacht nodig hebben. Liefst slepen ze ons steeds weer mee in hun verhalen, totdat… we ons hier bewust van worden, en leren om uit deze gedachtestroom te stappen! Dan ontstaat er opeens heel veel ruimte om andere keuzes te maken.

Dit proces heet met een vakterm ‘cognitieve defusie’, wat letterlijk wil zeggen dat je niet langer ‘versmelt’ met de inhoud van je gedachten. En wat mij betreft is het de ontdekking van de eeuw!
Je hebt nu eenmaal geen bewuste controle over de inhoud van je gedachten (ook al vertellen veel psychologen en coaches je van wel, waardoor je je alleen maar een mislukkeling voelt als het jou niet lukt – geen zorgen, dat is alleen maar normaal).
Het goede nieuws is dat je je wel kan losmaken van die gedachten, ze van een afstandje kan observeren, en ondertussen lekker je eigen ding kan doen. Wat een bevrijding! Dat ervaar ik niet alleen zelf zo trouwens, maar ook al mijn cliënten zijn stuk voor stuk erg opgelucht als ze ontdekken wat voor een vrijheid het geeft als je dat juk van die gedachtemachine kan afleggen.

Onze hersenen zijn onmisbaar, en hebben ons gebracht waar en wie we nu zijn. Maar het is zó fijn ze soms even niet zo serieus te hoeven nemen.