Het zijn spannende tijden. De afgelopen weken, en zeker de afgelopen dagen, hebben we om ons heen kunnen zien en voelen wat er gebeurt als veel mensen tegelijk bang worden. Iedereen reageert op zijn eigen manier (zeker wanneer eenduidige informatie en duidelijke instructies uitblijven). En wij denken daar allemaal het onze van.
Wat voor mij echter heel helder is geworden de afgelopen week, is hoe bang we met z’n allen zijn geworden voor het voelen van angst. Stel je voor dat je je bang voelt?! Daar moet je snel vanaf! Angst slecht, angst is de vijand!
Maar angst is niet de vijand. Angst voelt weliswaar heel onprettig, maar hij is een bondgenoot, die om je aandacht vraagt. Geef hem de kans om je te helpen, om die acties te ondernemen die kloppen met wat jij echt belangrijk vindt. En dat is waarschijnlijk je veiligheid, die van je gezin en je familie, en de mensen om je heen (zeker degenen die de zorg en de maatschappij draaiende houden!).

In mijn behandel- en coachtrajecten speelt angst altijd wel een rol. Vaak laten mensen zich door hun angst beperken in het doen van dingen die op de korte termijn wellicht spannend of onzeker zijn, maar die hen op de lange termijn juist veel voldoening zouden brengen. Samen onderzoeken we dan hoe die angst eigenlijk precies voelt (dat kan best eng zijn, want we negeren die gevoelens liever zo lang mogelijk!), waar hij vandaan komt, en wat hij je probeert te vertellen.

Want je bent nooit zomaar voor niks bang: we zijn door miljoenen jaren evolutie gedrilld om overal en altijd gevaar te spotten, zodat we het kunnen ontwijken. Angst heeft onze voorouders in leven gehouden, zodat ze zich konden voortplanten en hun nageslacht konden beschermen tot het voor zichzelf kon zorgen.
Wie niet bang genoeg was, werd opgegeten, door de bliksem getroffen of kwam om van de honger. En plantte zich dus minder goed voort. De bangeriken, dát zijn onze voorouders!

In de setting waarin de meesten van ons tegenwoordig leven, hoeven we ons over de meeste van die ‘echte’ gevaren geen zorgen meer te maken. Grote roofdieren zijn er niet meer, bij onweer blijven we binnen en voedsel kunnen we gewoon kopen als we het nodig hebben.
Een belangrijk deel van onze hersenen is in de relatief korte tussentijd grotendeels echter nog niks veranderd; dat staat nog steeds continu in ‘overlevingsmodus’. En zodra we angst of stress voelen wordt dat deel aangezwengeld, en neemt het onze automatische piloot over.

Met veel gepieker tot gevolg, we piekeren ons soms letterlijk ziek – precies het tegenovergestelde van waar dat systeem voor bedoeld was. Of we kiezen telkens weer voor de opties die op de korte termijn veilig voelen, en blijven zo ronddraaien in een cirkel van steeds dezelfde acties die ons nooit voldoening opleveren.
Wat gaan we dan meestal doen? In gevecht gaan met die angst, relativeren, ontkrachten, de discussie aangaan, hem keihard proberen te onderdrukken, heel hard aan iets leuks blijven denken… maar dat werkt allemaal niet, dat is ruimschoots bewezen. En het kost wel echt héél veel energie.
Veel beter werkt het om de angst eerst nieuwsgierig te onderzoeken, te bekijken of de angst ons helpt om te bewegen in de richting van wat we echt belangrijk vinden in het leven, en zo niet, toch het juiste te doen – met of zonder angst, door afstand te leren nemen van deze gevoelens en gedachten.

MAAR…

Hoe anders is de situatie nu. Hoeveel beangstigend nieuws komt er nu wel niet op ons af, in wat voor tempo, in wat voor een hoeveelheid, en lang niet meer zo ver van ons eerder zo veilige bed…
En hoe inadequaat is ons copinggedrag.
Want:
Deze angst is op geen enkele manier overdreven.
Deze dreiging is écht.

Een lichamelijke bedreiging op deze schaal hebben de meesten van ons waarschijnlijk nog nooit meegemaakt. We hebben er nooit eerder bij stil hoeven staan of onze ouders nog wel terecht zullen kunnen op de Intensive Care, mochten ze onverhoopt longontsteking krijgen. We hebben ons niet eerder hoeven afvragen of er dan nog wel een beademingsapparaat beschikbaar is voor ze, en medisch personeel om dat te bedienen.

Het is logisch als je bang bent. Dit is namelijk precies waarom angst bestaat: om gevaar voelbaar te maken. Zodat je tijd, aandacht en energie vrij gaat maken om acties te ondernemen die gericht zijn op het verminderen van dat gevaar.

Helaas hebben de meesten van ons van jongs af aan geleerd om angst te zien als een vijand: wees maar niet bang, bang zijn is niet goed! Je hoeft niet bang te zijn, hoor! Je moet juist vrolijk zijn – zo vaak mogelijk, liefst altijd. Als je bang bent, moet je aan leuke dingen denken. Dan gaat de angst wel weer weg. En: doe vooral geen dingen uit angst, maar relativeer: het valt vast wel mee. Kijk maar om je heen, anderen reageren toch ook niet zo overdreven? Het komt vast wel goed. Koop wel maar wat extra wc-papier, voor de zekerheid, want alle andere mensen doen dat ook dus is er straks te weinig…

Ik kijk om me heen, en zou liefst het tegenovergestelde willen uitroepen: Wees niet bang om je angst te voelen, écht te voelen! Angst is niet je vijand, die erop uit is je te ondermijnen.
Angst is een bondgenoot, die je laat voelen wanneer je in gevaar bent. Angst zorgt ervoor dat minder belangrijke dingen even naar de achtergrond verdwijnen, want eerst moet het gevaar goed bekeken worden. Zodat de juiste acties ondernomen kunnen worden.
Angst die gevoeld mag worden leidt dus juist tot zinvolle actie!

Het koste wat kost willen vermijden van je angst, dát is de vijand.
Het sussen ervan met zinloze acties, die je een vals gevoel van veiligheid geven, dát is de vijand.
Jezelf vergelijken met anderen die ook niets doen, uit angst om uit de toon te vallen, dát is de vijand.
De angst voor de angst is je grootste vijand. Bang om bang te zijn, en daardoor niet willen of kunnen luisteren naar de heldere boodschap die die angst je eigenlijk te vertellen had:
Doe wat je kan.

Laat je niet aanpraten dat je niet bang hoeft te zijn, dat je overdrijft, dat de maatregelen die genomen worden genoeg zijn of zelfs ‘draconisch’. Dat zijn ze niet: de cijfers zijn helder. Er gebeurt te weinig – veel te weinig. Wacht niet af tot anderen voor jou een beslissing nemen, maar informeer je, en beslis dan zelf welke acties passen bij wat jíj belangrijk vindt.

Wees moedig genoeg om je angst te voelen, luister naar zijn boodschap, en doe vooral wat je kan.

>> Wil je je goed informeren, dan raad ik deze stukken aan, die allemaal geschreven zijn door wetenschappelijke en/of medische experts:
• Waarom sociale isolatie superveel levens kan redden
• Nederland dreigt de strijd tegen het coronavirus te verliezen
• The Italiaanse dokters moeten kiezen wie ze in leven houden en wie niet
• Het is ieders verantwoordelijkheid om verspreiding zoveel mogelijk te vertragen
• Je bent óók gewoon besmettelijk als je zelf nog nergens last van hebt
• ‘Als dit alles is wat Nederland doet, hebben jullie over een week 4.000 besmettingen’
• Tip: gedraag je alsof je het al hebt, niet alsof je besmetting wil voorkomen
• Coronavirus is niet ‘gewoon een griepje’- het is veel dodelijker
• Het treft ook niet alleen senioren: meer dan de helft van de Nederlandse IC-patiënten is <50 jaar, de jongste is 16.
• Dit is niet te vergelijken met wat dan ook, en zeker niet met de gewone griep.
• Hoe een virus zich verspeidt, en waarom social distancing zo belangrijk is